Εισαγωγή στην Ψυχοδερματολογία

Όλοι γνωρίζουμε από την προσωπική μας πείρα αυτό που πολυάριθμες Ιατρικές μελέτες βεβαιώνουν ότι οι δερματολογικές παθήσεις έχουν αντίκτυπο στη ψυχική μας κατάσταση και ότι το stress και η ψυχική επιβάρυνση επιδεινώνουν όποιο δερματολογικό πρόβλημα ήδη έχουμε.

Αυτή η σχέση δέρματος και νου είναι αρχέγονη και αρχίζει ήδη από την εμβρυική μας ανάπτυξη, δεδομένου ότι ο νευρικός ιστός και ο δερματικός ιστός προέρχονται από το ίδιο τμήμα του αναπτυσσόμενου εμβρύου που λέγεται εξώδερμα. Σε όλες τις ηλικίες και τα στάδια ανάπτυξης ενός ανθρώπου αυτός ο άξονας εγκεφάλου-δέρματος λειτουργεί και αυτή η στενή σχέση νευρικού συστήματος και δέρματος υπάρχει πάντα και εκδηλώνεται συχνά αρχίζοντας είτε πρώτα από το δέρμα είτε πρώτα από την ψυχική σφαίρα. Στην επιστήμη της Δερματολογίας το τμήμα, το οποίο ασχολείται με τις δερματοπάθειες, που προέρχονται ή που προκαλούν ψυχική νόσο, καλείται Ψυχοδερματολογία.

Μέσα στη γενική έννοια του ανθρώπου ως ψυχοσωματικού συνόλου θα πρέπει, με την ευρύτερη σημασία, όλες οι παθήσεις του να θεωρούνται ψυχοσωματικές. Η διαφορά στη δερματολογική νόσο είναι ότι η βλάβη είναι ορατή στον πάσχοντα και τους γύρω του και αυτό έχει σχέση με την κοινωνική του εικόνα και αποδοχή, επηρεάζοντας και την εικόνα που έχει για τον εαυτό του με ανάλογο αντίκτυπο στην αυτοπεποίθηση και κατ’ επέκταση στις σχέσεις του μέσα στο κοινωνικό επαγγελματικό και οικογενειακό κύκλο αλλά και στη σχέση του με το άλλο φύλο. Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι, ενώ η δερματολογική νόσος σχεδόν ποτέ ή σπανιότατα είναι απειλητική για την ζωή, επιφέρει δυσανάλογα μεγάλη ενόχληση έως και δυστυχία σε όποιον την έχει. Αυτό είναι ένα από τα κύρια θέματα της Ψυχοδερματολογιας.

Το δέρμα  μας είναι λοιπόν ένα όργανο-σύνορο που μας ενώνει αλλά και που μας απομονώνει σε σχέση με ό,τι άλλο γύρω μας. Είναι έδρα πολύπλοκων βιολογικών νεύρο-άνοσο-ενδοκρινικών μηχανισμών, στους οποίους συμμετέχουν και αλληλεπιδρούν πολλαπλά συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού, κυτταρικοί πληθυσμοί, χημικές διεργασίες, ενεργειακά κύματα, μετατρέποντας αμφίδρομα την ύλη σε αίσθηση και τη βιολογική διαδικασία σε ορατή δερματική κατάσταση. Όταν οι μηχανισμοί αυτοί δεν λειτουργούν όπως πρέπει τότε εκδηλώνεται πάθηση.

Περιγράφω μία κλινική ταξινόμηση των πιο γνωστών Ψυχοδερματολογικών διαταραχών, γενικά αποδεκτή από τους δερματολόγους αν και στην κλινική πράξη δεν διακρίνω τόσο σαφή τα όρια:

1. Δερματοπάθειες ως ψυχοσωματικό δίπολο όπου η δερματολογική πάθηση πυροδοτείται ή επιδεινώνεται από την ψυχική επίδραση και αντίστροφα.

Εδώ ανήκουν οι πιο γνωστές Δερματολογικές παθήσεις όπως ψωρίαση, ατοπική δερματίτις, σμηγματορροική δερματίτις, κνίδωση, αλωπεκία, κοινή ακμή, ροδόχρους ακμή, λεύκη, υπεριδρωσία, λειχήν κ.ά.

2. Ψυχικές διαταραχές που έχουν ως γενεσιουργό αίτιο υπάρχουσα δερματοπάθεια και καλούνται δευτερογενείς ψυχιατρικές νόσοι. Η ύπαρξη της δερματοπάθειας προκαλεί στον ασθενή άγχος, κοινωνική φοβία, κατάθλιψη, αυτοκτονικό ιδεασμό, παράνοια κ.α.

3. Νόσοι του δέρματος που ξεκινούν από την ψυχική σφαίρα, έχουν δηλαδή ψυχιατρικό υπόστρωμα και καλούνται πρωτογενείς ψυχιατρικές νόσοι.

α. νευρωτικές εκδορές λόγω ψυχαναγκαστικής νεύρωσης όπου ο ασθενής ξύνει το δέρμα του δημιουργώντας πληγές και σοβαρές κακώσεις.

β.  προκλητή δερματοπάθεια λόγω διαταραχής  της προσωπικότητας όπου ο ασθενής προκαλεί με διάφορους τρόπους και τραυματισμούς σοβαρές  κακώσεις στο δέρμα του.

γ. τριχοτιλομανία όπου ο ασθενής αποκόπτει με τα νύχια του τις τρίχες και αποψιλώνει τμήματα  του τριχωτού δέρματος.

δ. ονυχοφαγία όπου ο ασθενής με τα δόντια του τραυματίζει τα νύχια του και δεν αφήνει τα νύχια του να αναπτυχθούν.

ε. τραυματική ακμή.

στ. παραισθήσεις παρασίτωσης όπου ο ασθενής έχει την ψευδαίσθηση ότι περπατούν παράσιτα στο δέρμα του, τα βλέπει και έχει μεγάλο κνησμό.

ζ. παραίσθηση κακοσμίας όπου ο ασθενής πιστεύει ότι έχει κακοσμία στις μασχάλες, στα γεννητικά όργανα κτλ.

η. παραίσθηση δυσμορφίας όπου ο ασθενής έχει παραμορφωτική ιδέα για τον εαυτό του και μεγαλοποιεί μικρά και ασήμαντα δερματολογικά ή αισθητικά προβλήματα.

4. Ψευδο-ψυχοδερματολογικές νόσοι, όπου μία πάθηση όχι δερματική προκαλεί και προβάλλει στο δέρμα συμπτώματα που μιμούνται ψυχοδερματολογική πάθηση όπως:

α. σκλήρυνση κατά πλάκας, η οποία ενίοτε μιμείται παραίσθηση παρασίτωσης.

β. κροταφική επιληψία η οποία μπορεί να μιμηθεί παραίσθηση κακοσμίας.

γ. κακοήθης αναιμία και νευρολογικά σύνδρομα που εκδηλώνουν στο δέρμα παραισθησίες και δυσαισθησίες.

δ. κνησμός ως παρενέργεια φαρμάκων χωρίς εμφανή δερματίτιδα.

Στο ιατρείο μας έχουμε οργανώσει το τμήμα της Ψυχοδερματολογίας έτσι ώστε η διάγνωση και η θεραπεία να είναι αποτέλεσμα συνεργασίας Δερματολόγου και Ψυχολόγου. Ειδικότερα στο Παιδο-ψυχοδερματολογικό τμήμα έχει οργανωθεί εργαστήρι Παιγνιοθεραπείας και άλλων εξειδικευμένων μεθόδων τόσο για την αξιολόγηση και ανίχνευση της διάγνωσης όσο και για την θεραπεία, διότι οι μικροί ασθενείς αλλά και τα παιδιά με ειδικές ανάγκες δυσκολεύονται να εκφράσουν τα προβλήματά τους με τον προφορικό λόγο όπως μπορούν οι ενήλικες.

Καταλήγοντας με την εισαγωγή αυτή στην Ψυχοδερματολογία θα ήθελα να τονίσω ότι αν είναι κανόνας ότι όλοι οι ασθενείς (όπως κι εγώ πιστεύω) έχουν ανάγκη και δικαιούνται την αγάπη μας και την προσοχή μας τότε ιδιαίτερα ο ψυχοδερματολογικός ασθενής είναι η απόδειξη της ανάγκης ύπαρξης αυτού του κανόνα.